Leerstoornissen

Klik om het opmaakprofiel van de modeltitel te bewerken,Klik om het opmaakprofiel van de modeltekst te bewerken,Tweede niveau,Derde niveau,Vierde niveau,Vijfde niveau,*,Leerstoornissen,CONCEPTUEEL MODELDIAGNOSTIEK,1,1. ALGEMEENCONCEPTUEEL MODEL,2,Diagnostiek van kinderen met leerstoornissen,CRITERIA OF SUBTYPES? HISTORIEK,normaliteitscriterium,discrepantiecriterium,exclusiecriterium,70: leerstoornissen zijn geen unitaire groep maar verschillende subtypes,90: foutenanalyse ipv neuropsychologische subtypes zoeken,3,Diverse normeringssystemen,-1SD leerprobleem,pc 16 (of pc17),15.9% Cum. Perc.,Z=-1,T=40,Stanine=3,-2SD leerstoornis,pc 2 (of pc 3),2.3% Cum. Perc.,Z=-2,T=30,Stanine=1,4,2. DYSLEXIE,Leesstoornissen,5,Wat is lezen?,Lezen=begrijpen van geschreven taal,Lezen=omzetten van tekens (grafemen) in klanken (fonemen),tekenklankbetekenis,boomboom,technisch lezen,begrijpend lezen,6,Leren lezen,INLEIDING,Lezen moet worden aangeleerd,Fonemisch bewustzijn stimuleren bij kinderen is essentieel,Wat hoor je achteraan in kat? Wat rijmt op kat? Wat maak je van p.a.k?,7,Specifieke leesvoorwaarden,Drie soorten leesvoorwaarden,Taalvoorwaarden (taalbeheersing=essentieel om vlot te lezen),Perceptueel-motorische voorwaarden,Auditieve discriminatie, Visuele discriminatie, Analyse, Synthese, L/R Hoog/laag orintatie, vocaal motorische beheersing en expressie,Objectieve voorwaarden,Zingeving, objectivatie, fonologisch bewustzijn,8,Cerebrale organisatie van lezen,Prikkel komt binnen in de prim. Vis. Cortex,Prikkel gaat Li/Re occipitaal (streepjes),Gyrus angularis (fonetische klank),Wernicke (temporaal) (betekenis/taalbegrip),Broco (frontaal) Gramm. Sequentile structuren herkennen,+ belang rechter hemisfeer (vis. Voorstellen),9,Dual road theorie (Boder, 1973),Letter per letter verklanken ANALYTISCH,k.a.t,Globaal tot herkenning van woordbeelden,kat=woordbeeld van kat of poes,moeder=woordbeeld van moeder of mama,Tussenvorm,ge/sch/i.f.t,VISIE IS MOMENEEL OMSTREDEN.,10,Subtypes in dyslexie?,Boder (1973), Mattis, French & Rapin (1975), Denckla (1977),Taalstoornisdyslexie,Auditieve leesstoornis,Visuele leesstoornis,11,Taalstoornisdyslexie,Anomie + belemmering in de ontwikkeling van woordbeelden,Bij het zien van een woordbeeld kan men dat beeld niet onmiddellijk benoemen,Taalbegrip, spraakimitatie en auditieve discriminatie vallen uit,12,Auditieve leesstoornis 67%,=disfonetisch of articulatorische-grafomotorische discordinatie stoornis,bucco-lingustische dyspraxie en grafomotorische moeilijkheden,problemen met AUDITIEVE SYNTHESE,compenseren met GLOBALE leesstrategie,kunnen hoog frequente woorden radend lezen, kunnen geen nonsens woorden lezen,vallen uit op KLEPEL,13,Visuele leesstoornis 10%,=visueel spatieel of diseidetische stoornis,uitval op VISUEEL RUIMTELIJKE perceptie, vooral zonder motoriek,compensatie met een ANALYTISCHE leesstrategie,BEL=KLEPEL,14,Balansmodel (Bakker),Beginnend lezen,Re hemisfeer,Perceptueel (analytisch, spellend) lezen,Vlot lezen,Li hemisfeer,Linguistisch lezen vanuit context (globaal lezen),15,Bakker typologie,P DYSLEXIE,blijven spellend lezen,schakelen te laat over van Re naar Li hem.,Lezen traag, accuraat (weinig fouten),Veel tijdconsumerende fouten (herhalingen, aarzelingen, inwendig spellen),L DYSLEXIE,te snel globaal lezen,schakelen te snel over naar Li hem,Lezen snel, onnauwkeurig,Maken substantile fouten (vervormingen, substibuties),16,Diagnostiek van dyslexie,Logopedisch onderzoek,taalbegrip, woordenschat, fonemisch bewustzijn, geheugen voor woorden, spec. Leesvoorwaarden, deeltaken in leesproces, begrijpend luisteren, lezen zelf (EMT,KLEPEL,BEL),Psychopedagogisch onderzoek,familiaal?,intelligentie,17,Een minuut test (EMT) (Brus & Voeten) (1979-1999),116 onder elkaar gedrukte, niet samenhangende woorden (A en Bvorm),technisch lezen : l minuut,2de-6de lj,RU, afgeleide scores,SS (1-19),Prestaties vgl met leerjaarnormen (C,deciel),Prestaties vgl met did. leeftijdsnormen,18,KLEPEL (vanden Bos e.a., 1993),Pseudo- en nonsenswoorden,A en Bvorm,LO en start secundair onderwijs,RU, SS (1-19),Voor welke vorm van dyslexie zinvol?,19,AVI-toetskaarten (1981),Avi toetsen= 2x9 teksten verschillende AVI-niveaus,Interpretatie op basis van,tijd nodig om tekst volledig te lzen,gemaakte fouten,20,Begrijpend lezen,BEL,Toetsen van Aernoutse,HYPERLEXIE= technisch lezen is OK, begrijpend lezen valt uit,21,Soort dyslexie?,Hannes TIQ WISC-R 95, EMT pc 50, KLEPEL pc 2, BEL pc 8,Wim leest heel traag maar vrijwel foutloos. EMT pc 3, KLEPEL pc 3, BEL pc 12,Arno leest radend met veel fouten. EMT pc 3, KLEPEL pc 3, BEL pc 2,Ushi EMT pc 45, KLEPEL pc 40, BEL pc 2,22,Hot topics,Dyslexie gen,Gebruik van gekleurde lezen tav dyslexie.,23,3. DYSORTHOGRAFIE,Spelling valt uit.,24,Wat is spellen?,Schrijven = expressie d.m.v. geschreven taal,Ons schrift = fonografisch schrift,systeem van tekens die klanken weergeven,in bepaalde volgorde produceren van tekens,Schrijven = motorische act,Fijne handmotoriek, oog-hand cordinatie,25,FONOGRAFISCH SCHRIFT,Begin: fonetisch schrift,kat, klok, pen,Later : niet-klankzuivere woorden op basis van spellingsregels,klinkerdief (bomen), verdubbelaar (katten),Later : niet klankzuivere woorden op basis van woordbeelden,appel (apul), voogul (vogel), pokmon,26,MOTORISCHE ACT,Schrijfvoorwaarden:,pincetgreep, ruimtelijke orintatie, kritisch onderscheidingsvermogen,oog-hand cordinatie, analyse, synthese, geheugen,Grondpatronen van letters,Vertikaal, schuin en horizontaal lijnpatroon,hoek-, ovaalpatroon, soorten spiraalpatronen,27,Dysorthografie,Spellingsprobleem,Schrijfprobleem,28,Spellingsprobleem,ALGEMEEN,probleem omdat men niet kan klanken omzetten in een woord gebruik makend van spellingsregels,probleem omdat men het vocabularium van gekende woorden niet kan bereiken,29,Spellingstoornis,Lexicale of orthografische dys(ortho)sgrafie,geen toegang tot woordbeeld,moet spellen, wat veel schrijffouten oplevert,VOLGUNDE DONDURDAG GAAN WU ZWEMUN MET TIENKIEWIENKIE,Fonologische dys(ortho)grafie,kan niet spellen op basis van klanken, kan geen nonsenswoorden schrijven,VOLGENDE DONDERDAG GAAN WE ZWEMMEN MET ?,30,Schrijfproblemen,Ideationele apractische dysgrafie,kunnen letters en woorden kopiren,kunnen niets schrijven in een dictee,Spatile dysgrafie,orintatieafwijkingen b d, neglect b o,31,Diagnostiek,Gelijk aan dyslexie,PI Dictee (Geelhoed e.a., 1994): 135 woorden in zinnen 1ste-6de leerjaar,AUDI50 : 50 woorden dictee,ANALYTISCH LEES- EN SCHRIJFOND. (Goetmaeckers): grafemen, woorden, zinnen dictee,32,Soort spellingsprobleem,Wim schrijft vurboodun voor onbuvoegdun, ophupast werkun op een bord,Katrien schrijft traag maar maakt geen fouten tegen hoogfrequente woorden. Ze kan echter geen nieuwe woorden schrijven.,33,4. DYSCALCULIE,Rekenstoornissen,34,Rekenstoornissen,10% problemen, 4% LS,Problemen met,perceptuele input(6=9),procedurale aspecten 36+4=76; 82-15=73,taal, voorstellingsvermogen (50 is 1 meer dan ? 51),aandacht, geheugen,35,Wat is rekenen?,Gebruik maken van logografische symbolen (Van Borsel, 1998),1=n,+=plus,HTEstructuur,Klankzuivers getalwoorden,Minder logische getalwoorden (ll ntien/20 tweetig),36,Koppeling,hoeveelheid/betekenis getalwoord symbool,boom n1,Voorbereiden rekenvaardigheden,psychologische voorwaarde (conservatie, correspondentie),kernvoorwaarde (classificatie, seriatie),Neo-Piagetiaanse inzichten (tellen, taal),37,Tellen,Tellen via herkennen,Akoestisch tellen (eerste rekenrijpheid 3j),Asynchroon tellen (pre-aritthmatisch 4j),Synchroom,structurerend tellen (4j6m),Resultatief tellen (tweede rekenrijpheid 5j),Verkort tellen,38,In welk telstadium?,Stijn telt het aantal kippen Er zijn 11 kippen. Hij telt 1 2 3 4 5 6 z-ven 8 n-gen,Geert telt het aantal glazen aan tafel. Hij verschuift de glazen om ze te tellen maar bekomt een correct aantal (nl 4),Opa en oma komen erbij. Ilse telt we zijn nu met 5,6 mensen.,39,Soort cognitieve vaardigheden,L taken,S taken,K taken,T taken,V taken,P taken,C taken,N taken,R taken,40,L opgave STIPPENOPGAVE,Set oefeningen met getallen 2 ,3, 40, 42, 50, 53,(L ). Stippenopgave,Verbind het correcte aantal stippen met het overeenkomstige getal 2, 3, 40, 42, 50, 53,41,S opgave TEKENOPGAVE,(S ). Tekenopgave,Leg de betekenis van + en = met je eigen woorden uit,42,P opgave REKENOPGAVE,(P ). Rekenopgave,3+50=,42-3=,43,K opgave GETALLENLIJNOPGAVE,(K). Getallenlijnopgave,Teken 2, 3, 40, 42, 50 en 53 op een getallenlijn.,53 bestaat uit groepjes van 10 en losse elementen.,42 bestaat uit groepjes van 10 en losse elementen,44,T opgave ZINOPGAVE,(T ). Zinopgave,40 meer dan 2 is ?,3 minder dan 50 is ?,45,C opgave KNIKKEROPGAVE,(C ). Knikkeropgave,Lisse heeft 3 knikkers. Ze krijgt 50 knikkers bij. Hoeveel knikkers heeft ze nu nog?,Lisse heeft 40 knikkers. Ze geeft 2 knikkers weg. Hoeveel knikkers heeft ze nu nog?,46,R opgave STICKEROPGAVE,(R ). Stickeropgave,Kjell heeft 2 knikkers en 1 sticker. Hij krijgt 40 knikkers bij. Hoeveel knikkers,heeft hij nu?,47,V opgave FILMOPGAVE,(V ). Filmopgave,50 is 3 meer dan ?,40 is 2 minder dan?,48,N opgave BETAALOPGAVE,(N ). Betaalopgave,Je moet 42 fr betalen. Hoe betaal je dat best? Met 2 stukken van 20 fr? Met 3 stukken van 20 fr of met 1 stuk van 50fr?,49,Rekenproblemen soort,L-probleem50 lezen en 1 lezen,S-probleem+ en x lezen en interpreteren,K-probleem50 en 1 situeren op getallenas,T-probleem1 meer dan 50 is?,V-probleem50 is 1 meer dan?,P-probleem50+1=,50,Soort rekenproblemen,C-probleem,Wim had 50 knikkers. Hij gaf l knikker weg. Hoeveel knikkers heeft hij nu nog over?,N-probleem,Wim had 50 knikkers. Geert had 40 knikkers. Wim gaf l knikker weg. Hoeveel knikkers heeft Wim nu zeker nog ? Kies uit 40, 50, 90, 89,R probleem,Wim had 50 knikkers. Geert had 40 knikkers. Wim gaf l knikker weg. Hoeveel knikkers heeft Wim nu over? (exact antwoord mogelijk),51,Cerebrale organisatie rekenen,Bilateraal,Van achter (occipitaal) naar voor (frontaal),Ook subcortex nodig (geheugen, aandacht),52,Occipito-temp. : S L,R697452,L794567,Paritaal P,Verwerking, sequenties 35+4=75 of 72-16=64,Frontotemporaal,T C R V,53,Rekenstoornissen,KOSC (1974, 1981),Verbale DC dysfasie,Lexicale DC problemen met lezen van rekenk. Symbolen, rekendyslexie,Grafische DC problemen met schrijven van rekenk. Symbolen, rekendysorthografie,Practognostische DC (komen niet tot getalbegrip, blijven preoperationeel denken),Ideognostische DC (blijven concreeet denken),Operationele DC,54,NJIOKITJIEN,DC ten gevolge van gestoorde randvoorwaarden,Centrale dyscalculie,BORGHOUTS VAN ERP,Fase I,Fase II,55,ROURKE (1978, 1989),DC van verbale type (lezen en rekenen valt uit),DC van spatile type (alleen rekenen valt uit),Vooral empirisch gevalideerd bij jongens (Share et al., 1988),56,MC ClOSKEY et al. (1986, 1995),getalkennis DC,geheugen DC: andere ontwikkeling,procedurele DC : tragere ontwikkeling,VAN BORSEL(1998),Logografische DC (problemen geschreven taal: koppeling woord-symbool probleem),Semantische DC (problemen gesproken taal: koppeling betekenis-woord probleem),57,Diagnostiek,Veenman,algemeen conceptuele kennis,domeinspecifieke kennis,metacognitieve kennis,geautomatiseerde rekenvaardigheden,domeinspecifieke vaardigheden,metacognitieve vaardigheden,58,Intelligentie,TVIQ,I,O,R,W,B,CIJ,TPIQ,OT,PO,BP,FL,SU,DH,I algemene ontwikkeling,O abstractie,R contextrijke toep. T/C,W passieve woord. T,B logisch denken Li-hem,CIJ geheugen geheugenDC,OT visueel voorstell Re hem,PO logisch denken Re hem,BP analyse&synthese meetk,Fl analyse & synthese meetk,SU visueel geheugen, tempo,Dh planmatig werken,Let op significantie,RUSS Stand Afw + sign,Flynn-effect,59,Rekentests: GRIPA (1987),-Catteeuw & Gheskiere,-globale rekentest (conceptueel rekenen, domeinspec. kennis & vaardigheden),-GRIPA 1tem 4 (2-5 lj.),-22 min tot 58 min,-n= 327 tot 375 lln,-pc normen/ scoort streng,60,TTR (1992),-De Vos,-getalsfeiten,-afnameduur 5 minuten,-Nederlandse normering,-Vlaamse normering: percentielnormen,61,KRT (1995),-Cracco et al. (1995),-1ste tem 6de lj,-n=3246 lln,-goede psychometrische,onderbouw,-45 min/ pc,-KRT vorig jaar tem dec,KRT huidig jaar van jan,62,TARBO (1983),-Bruyneel,-domeinspec. kennis &,vaardigheden, algemeen,conceptuele kennis,-1 tem 4de lj,-45 minuten,-geen pc,63,LOK (1996),-Hamers et al.,-derde kleuters/lste lj,-leertest,-n=115,-Fonemisch bewustzijn,en voorbereidende,rekenvaardigheden,-afname: 3 opeenvolg.,dagen,64,AWIST-n (1994-1996),-Matthys et al., 1994-96,-analytische test 1-5,-afnameduur 2 3 uur,-4 beheersingsniveaus,-geen pc,65,Kwantiwijzer (1992),-van de Berg et al., 1992,-lste tem 4de lj,-zorgverbredingspakket,-per onderwerp een,toetsboekje en werkboek,-telmethode, +tot 10,-tot,10,+met brug, - met,brug,orintatie in,get.,+onder 100,- onder,100,66,Dudal,Rekenen tot 100 eind 2de lj,DUDAL (1998),getallenkennis, hoofdrekenen,pc,Rekenen midden 3de lj,DUDAL (1992),verbale opgaven,n=305,pc,67,4. Metacognitie en leerstoornissen,M. Kennis,M. Vaardigheden,voorspellen,plannen,monitoring,evalueren,M. Beliefs,motivatie,attributie .,68,OEFENINGEN,Zie beschrijvingen van de kinderen.,69,Opfrissing,LEZEN,EMT,Klepel,BEL,70,Opfrissing,REKENEN,KRT,TTR,Test contextrijke opgaven,Cognitieve deelvaardigheden rekenen,71,Leesstoornissen,P-dyslexie: Re letsel te traag lezen, spellend, tijdconsumerende fouten,L-dyslexie: Li letsel onnauwkeurig, snel,Auditieve leesstoornis: aud. synthese valt uit; lezen globaal (KLEPELgetalk,-Dudal 4/10 (pc 45),-TTR to t62 (pc 23),EMT RU 56 (SS 10),GRIPA pc 50 techinz r,74,CASUS Niels,Leerstoornis/probleem?,Soort probleem,(automatiseer/domeinspe,cifiek),Analyse op KRT: T,V,P,Dudal pc 5,GRIPA pc 10,TTR pc 4,KRT pc 5,75,CASUS Delphine,Leerstoornis/probleem?,Soort probleem,(automatiseer/domeinspe,cifiek),Analyse op KRT: T,V,P,Dudal pc 5,GRIPA pc 30,TTR pc 44,KRT pc 10,76,CASUS Mahieu BM,Leerstoornis/probleem?,Soort probleem,(automatiseer/domeinspe,cifiek),Analyse op KRT: T,V,P,Intelligentie TIQ 108, PIQ 107, VIQ 107,GRIPA pc 1,KRT pc 22,TTR tot74, pc 40,Dudal pc 10,77,CASUS Hawa,Leerstoornis/probleem?,Soort probleem,(automatiseer/domeinspe,cifiek),Analyse op KRT: T,V,P,WISC-R TIQ 88,EMT 62-4=58 (SS 10),KRT pc 2,Dudal pc 5,TTR tot 57 pc 11,78,